O Νικολό ντελ’Αμπάτε (ιταλικά: Niccolò dell’Abbate, αναφερόμενος ενίοτε και ως Nicolò και ως Abate, 1509 ή 1512 – 1571) ήταν Ιταλός μανιεριστής ζωγράφος, που ασχολήθηκε τόσο με την τοιχογραφία όσο και με την ελαιογραφία. Όσον αφορά τη “Σχολή” του, κατατάσσεται στη “σχολή της Μπολόνια”, ωστόσο αποτελεί έναν από τους ιδρυτές της “Σχολής του Φονταινεμπλώ”, μιας ομάδας Ιταλών καλλιτεχνών που εργάστηκαν στο βασιλικό Ανάκτορο του Φονταινεμπλώ και άσκησαν σημαντική επίδραση στην τέχνη της Γαλλίας αλλά και της βόρειας Ευρώπης γενικότερα.
Βιογραφία και έργο
Ο Νικολό ντελ’Αμπάτε γεννήθηκε στη Μόντενα και ήταν γιος του γλύπτη Τζοβάννι ντελ Αμπάτε. Εκπαιδεύτηκε, μαζί με τον Αλμπέρτο Φοντάνα στο εργαστήριο του τοπικού γλύπτη Αντόνιο Μπεγκαρέλλι (Antonio Begarelli) στη Μόντενα. Οι πρώτες του επιρροές ήταν από καλλιτέχνες της Σχολής της Φερράρα όπως οι Γκαρόφαλο (Garofalo) (Μπενβενούτο Τίζι) και Ντόσσο Ντόσσι (Dosso Dossi). Ο Αμπάτε ειδικεύτηκε στην εικονογράφηση μεγάλων ζωφόρων, στις οποίες καλλιτεχνούσε κοσμικές και μυθολογικές παραστάσεις, όπως έκανε στο Παλάτσο ντέι Μπεκκερίε (Palazzo dei Beccherie) το 1537, σε αίθουσες του “Ρόκκα ντι Σκαντιάνο”, το οποίο κατείχαν οι κόμητες Μποϊάρντο (Boiardo), όπου ζωγράφισε 12 τοιχογραφίες, μία για κάθε βιβλίο της Αινειάδας και, ιδιαίτερα, μια τοιχογραφία συναυλιών σε οροφή, η οποία αποτελείται από ένα δακτύλιο νεαρών μουσικών σε προοπτική (αρχές δεκαετίας 1540). Δημιούργησε, επίσης, την αίθουσα του Ηρακλή στο οικοδόμημα Rocca Meli Lupi στη Σοράνια (Soragna) (περίπου την περίοδο 1540 – 1543). Είναι, επίσης, πιθανόν να δημιούργησε τις τοιχογραφίες της στοάς που αφαιρέθηκαν από το Παλάτσο Καζόττι (Palazzo Casotti) στο Ρέτζιο Εμίλια.
Το ύφος του άλλαξε όταν είδε έργα των Κορρέτζο και Παρμιτζανίνο μετακομίζοντας στη Μπολόνια το 1547. Εκεί, τα περισσότερα έργα του απεικόνιζαν λεπτομερή τοπία ή ήταν ρωπογραφίες από τη ζωή αριστοκρατών, όπως σκηνές κυνηγίου, έρωτες στις Αυλές, συχνά παραλληλιζόμενες με μυθολογικές αφηγήσεις. Εκείνη την εποχή άρχισε να διακοσμεί το Παλάτσο Πότζι (Palazzo Poggi) και δημιούργησε ένα κύκλο τοιχογραφιών με εικονογραφήσεις από το “Μαινόμενο Ορλάνδο” του Αριόστο και μνημονεύθηκε σε ένα σονέτο στο οποίο συγκρινόταν, ανάμεσα σε άλλους, με τον Ραφαήλ και τον Τιτσιάνο. Ένα από τα πρώιμα έργα του, χάρη στο οποίο εδραιώθηκε η φήμη του, ήταν το Μαρτύριο των Αγίων Πέτρου και Παύλου στην εκκλησία του Αββαείου του Αγίου Πέτρου στη Μόντενα.
Την περίοδο 1548 – 1552 παρέμεινε στη Μπολόνια, όπου επηρεάστηκε, όπβσ προαναφέρθηκε, από τους Κορρέτζο και Παρμιτζανίνο. Όσες τοιχογραφίες του έχουν διασωθεί στο Παλάτσο Πότζι (σήμερα αποκαλείται “ανάκτορο του Πανεπιστημίου”) μαρτυρούν την ωρίμανση του ύφους του.
Το 1552 ο ντελ’ Αμπάτε μετακόμισε στη Γαλλία, ύστερα από πρόσκληση του Γάλλου βασιλέα Ερρίκου Β’, όπου εργάστηκε στο βασιλικό Ανάκτορο του Φονταινεμπλώ ως μέλος της ομάδας διακόσμησής του υπό τη διεύθυνση του Φραντσέσκο Πριματίτσο (Francesco Primaticcio). Επί δύο χρόνια μετά την άφιξή του ζωγράφιζε το διακοσμητικό έργο που τιμούσε τη μνήμη του Αν ντε Μονμορανσύ και το προσχέδιο αυτού του έργου σήμερα διασώζεται στο Μουσείο του Λούβρου.
Στο Παρίσι ζωγράφισε την οροφή του παρεκκλησίου του μεγάρου του Γκιζ (σήμερα έχει καταστραφεί) βασισμένος σε σχέδια του Πριματίτσο. Εξετέλεσε, επίσης, ιδιωτικές παραγγελίες για πίνακες με μυθολογικά θέματα με πλαίσιο τοπιογραφίες. Σχεδίασε και μια σειρά ταπισερί που αναφέρεται με τίτλο Les Mois Arabesques, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν από τη βιοτεχνία σμάλτου της Λιμόζ. Μεγάλο μέρος της παραγωγής του αντικατόπτριζε μια συχνά παραβλεπόμενη λειτουργία των καλλιτεχνών της εποχής: οι εφήμερες εορταστικές διακοσμήσεις που δημιουργήθηκαν για να γιορτάσουν ειδικές περιστάσεις στον Αυλικό κύκλο, για παράδειγμα, οι διακοσμήσεις για τη θριαμβευτική είσοδο του βασιλέα Καρόλου Θ’ της Γαλλίας και της συζύγου του Ελισάβετ της Αυστρίας. Τελευταία έργα του, το 1571, ήταν δεκαέξι τοιχογραφίες, τις οποίες δημιούργησε με τη βοήθεια του γιου του, Τζύλιο Καμίλλο. Τον ίδιο χρόνο απεβίωσε στο Φονταινεμπλώ.
Ο μικρανεψιός του, Έρκολε Αμπάτε της Μόντενα συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μαθητές του.
